31 dic 2010

noite do Pandigueiro no día de san Silvestre

Contan que nas devesas da montaña luguesa habita un carboeiro de aspecto desfarrapado que a noite do 31 de Decembro visita ás crianzas durmidas para comprobar se están ben alimentadas. Cando teñen a barriga chea déixalles de presente unha manchea de castañas animándoas a seguir así todo o ano. Cando non o están deixa tamén as castañas pero non di nada. Ás veces tamén deixa brinquedos de madeira que constrúe coas súas mans.
Ao carboeiro chámanlle Apalpador en terras do Courel e Pandigueiro na serra da Cabeza Grande de Manzaneda. Tamén din que fuma en pipa e come xabarín e bagas silvestres. Este personaxe entrañable é tan autóctono coma os pradairos e as faias das devesas e, igual que as árbores dos nosos bosques foron taladas para plantar no seu lugar piñeiros e eucaliptos, el foi substituído por un personaxe foráneo con vocación máis consumista. Emparentado co Olentzero ou Olentzaro do Nadal basco e carboeiro coma el, o leñador Esteru de Cantabria e con personaxes da tradición europea coma o santo Nicolás ou Santa Claus o Pandigueiro é o noso pai Natal ou papá Noel, pero non leva traxe reluciente nin pucha vermella senón que vai cheo de remendos e cubre a cabeza cunha boina que é o que os homes costuman levar por esas terras do interior da Galiza. Non é tan famosos coma eles porque non merca en grandes almacéns nin incita ao consumo desenfreado. Tampouco gabea polos balcóns nin pendura das fenestras. A noite do ano vello reparte froitos para simbolizar a abundancia da terra.

Igual que as nosas árbores foron reducidas aos recantos do bosque que xa foi, o xigante Apalpabarrigas foi relegado á lembranza dos maiores dunhas poucas aldeas e da noite de nadal pasou a ser celebrado na mundana noite do fin do ano, curiosamente na festividade de san Silvestre, patrón de pobres e da xente sen traballo.
Temos que tomar conta porque igual que se eclipsan as estrelas coas luces desnortadas das cidades, as historias poden perderse para sempre e con elas as palabras e coas palabras a lingua. E sen bosques nin estrelas, sen historias e sen lingua propia que seremos?
Temos de todo e non nos decatamos do moito que perdemos.
Será que cando todo se ten acaba por non se ter nada?

Mais o Apalpador aínda vive nos soños de nenos que como Antón se perden no corazón das fragas...
No noso cantiño de productos autóctonos con ar de haima aberta, puxemos tamén o conto de Antón e O Apalpador. A ver se así o noso amigo nos visita, mesmo que sexa na noite de reis.