noite do Pandigueiro no día de san Silvestre

Contan que nas devesas da montaña luguesa habita un carboeiro de aspecto desfarrapado que a noite do 31 de Decembro visita ás crianzas durmidas para comprobar se están ben alimentadas. Cando teñen a barriga chea déixalles de presente unha manchea de castañas animándoas a seguir así todo o ano. Cando non o están deixa tamén as castañas pero non di nada. Ás veces tamén deixa brinquedos de madeira que constrúe coas súas mans.
Ao carboeiro chámanlle Apalpador en terras do Courel e Pandigueiro na serra da Cabeza Grande de Manzaneda. Tamén din que fuma en pipa e come xabarín e bagas silvestres. Este personaxe entrañable é tan autóctono coma os pradairos e as faias das devesas e, igual que as árbores dos nosos bosques foron taladas para plantar no seu lugar piñeiros e eucaliptos, el foi substituído por un personaxe foráneo con vocación máis consumista. Emparentado co Olentzero ou Olentzaro do Nadal basco e carboeiro coma el, o leñador Esteru de Cantabria e con personaxes da tradición europea coma o santo Nicolás ou Santa Claus o Pandigueiro é o noso pai Natal ou papá Noel, pero non leva traxe reluciente nin pucha vermella senón que vai cheo de remendos e cubre a cabeza cunha boina que é o que os homes costuman levar por esas terras do interior da Galiza. Non é tan famosos coma eles porque non merca en grandes almacéns nin incita ao consumo desenfreado. Tampouco gabea polos balcóns nin pendura das fenestras. A noite do ano vello reparte froitos para simbolizar a abundancia da terra.

Igual que as nosas árbores foron reducidas aos recantos do bosque que xa foi, o xigante Apalpabarrigas foi relegado á lembranza dos maiores dunhas poucas aldeas e da noite de nadal pasou a ser celebrado na mundana noite do fin do ano, curiosamente na festividade de san Silvestre, patrón de pobres e da xente sen traballo.
Temos que tomar conta porque igual que se eclipsan as estrelas coas luces desnortadas das cidades, as historias poden perderse para sempre e con elas as palabras e coas palabras a lingua. E sen bosques nin estrelas, sen historias e sen lingua propia que seremos?
Temos de todo e non nos decatamos do moito que perdemos.
Será que cando todo se ten acaba por non se ter nada?

Mais o Apalpador aínda vive nos soños de nenos que como Antón se perden no corazón das fragas...
No noso cantiño de productos autóctonos con ar de haima aberta, puxemos tamén o conto de Antón e O Apalpador. A ver se así o noso amigo nos visita, mesmo que sexa na noite de reis.

punto de mira

 

E se o sol o volatilizase?? ninguén gosta!

pescarán nubes?

 

a dura vida do vello Nicolás

Un poema de Neil Gaiman en versión vídeo, encontrado en Vimeo estes días:

"Nicolás era máis vello que o pecado, a súa barba non podía estar máis branca. Quería morrer.

Os ananos nativos das covas do Ártico non falaban na lingua del senón nunha leria propia e realizaban rituais incomprensibles cando non estaban traballando nas fábricas.

Unha vez ao ano obrigábano, entre bágoas e baixo protestas, a ir pola Noite Sen Fin. Durante a xornada permanecía ao lado de cada criatura do mundo deixando un dos presentes invisibles dos ananos ao pé da cama. As crianzas durmían, conxeladas no tempo.
El envexaba a Prometeo e Loki, Sísifo e Xudas. O seu castigo era máis sombrío.
Ho.
Ho.
Ho."

merry christmas mr lawrence

Non vimos a lúa sangrante, o eclipse foi eclipsado polas nubes.
Ula a lúa?!! Que desolación.
O sol morreu esa mesma tarde. Pero os libros sagrados contan desde tempo inmemorial que ao terceiro día resucita e volta a nacer entre as estrelas dunha constelación zodiacal, que en tempos foi virxe (Virgo) e agora amazona (Saxitario).



Podemos contarnos as historias que queiramos que poderán asombrar ou aborrecernos, podemos acreditar nunha, en todas ou en ningunha; o que non podemos é tan siquera imaxinar que o sol non volva mover o rodicio do tempo.
Non é raro que celebremos o sol nado, cada nadal.

eclipse de lúa e solsticio de decembro

Na data de mañá martes 21 de decembro de 2010 conflúen dous importantes eventos astronómicos: eclipse de lúa e solsticio de inverno.

A lúa está chea e probablemente a piques de saír a estas horas da tarde.

Veremos o eclipse de mañá cedo, antes de que se poña a lúa cara ao oeste. Se non é posible velo, na seguinte web retransmitirase en directo desde o Teide.

http://www.eclipsesolar.es/index_es.html

O solsticio producirase tamén mañá martes perto da medianoite. Nesta data os raios solares caen perpendiculares sobre o paralelo 23,5° sur, chamado Trópico de Capricornio porque hai uns catro mil anos durante este solsticio, o Sol tiña como fondo a constelación de Capricornio. Actualmente debido á precesión, prodúcese na constelación de Saxitario, "perto" de Ofiuco.

xemínida caíndo sobre Cangas

A medianoite do martes pasado, día de máxima afluencia das xemínidas, foi visto un bólido sobre o Morrazo dirixíndose cara a Cíes.
Onte estaba pensando que por máis pródigas que andaban non tiña visto ningunha e desde o meu observatorio entre a contaminación lumínica e a lúa facendo de farol non había perspectiva de vela, así que xa me conformaba con facer unha foto do luar ademais detrás do cristal que a esas horas facía un frío que pelaba. Con tan boa pata que nese momento caía unha luminosa estrela fugaz sobre Cangas. Non chegaría a bólido pero quedou rexistrada na foto riscando o horizonte. Facendo clic para agrandar a imaxe pódeselle distinguir a cor verdosa, abaixo cara a dereita.



A foto non fai xustiza ao brillo pero atrapou a xemínida no intervalo dos catro ou cinco segundos que durou a exposición para fotografar a lúa reflectida no mar.

Parece ser que este mes de decembro as xemínidas, con orixe nun asteroide chamado "3200 Faetón", abundan máis ca outros anos e con magnitudes que van até -10 o que supera en máis do dobre á do planeta Venus.

Moi poucos destes meteoros chegan a caer en terra pois son tan pequenos que se desintegran co roce da atmósfera. Cando o fan son chamados "meteoritos", coma este que me regalaron proveniente de Campo del Cielo, Chaco, Arxentina onde caeu hai uns 4000 anos entre os moitos fragmentos dun bólido que chegou a impactar na superficie.



Un anaco do espazo exterior atrapado pola gravidade da Terra.

adopta unha constelación

Dirixindo a vista a unha constelación determinada encóntranse todo tipo de obxectos celestes. Os planetas, a lúa e o sol, transitan temporalmente polas distintas constelacións da franxa zodiacal. As estrelas localízanse nos mapas das mesmas constelacións dende tempo inmemorial igual que os cúmulos, as galaxias, as nebulosas e outros obxectos do denominado ceo profundo.

A parte de localizalas no ceo, para comprender o que son as constelacións pódese elexir unha e analizar os elementos observables asi como as historias e mitoloxía.

O que podemos saber:

Ubicación da constelación (referencia a outras da súa veciñanza)

Localización: ascensión recta (AR) e declinación (Dec)

Estrelas principais: nome e características salientables (distancia, cor, se é dobre ou triple, etc)

Debuxo do asterismo (esquema cos puntos máis visibles)

Obxectos do ceo profundo localizables na constelación (galaxias, nebulosas, cúmulos,...)

Foto dalgún dos obxectos

Historia e mitoloxía

Google sky:


Onde buscar a información:

astromia
elcielodelmes
identificar estrelas
mallorcaweb
ciencia.org
educared
guía fotográfica de constelacións
costellation list
the constellations
the constellations stars and stories
constellations
the mytology of the constellations
Tutte e 88 le Costellazioni
Le costellazioni
Il segreto delle costellazioni


Outras curiosidades sobre constelacións:

dous hemisferios unha constelación
cúmulo aberto en saxitario

de pirámides e constelacións

Se todas as constelacións conteñen algún obxecto do ceo profundo ademais das estrelas, Orión esconde ademais de fascinantes nebulosas profundos misterios. Nestas noites de frío é imposible non cruzarse con ela con tal de levantar un pouco a vista.

Carl Sagan

Este mes cumpríronse 76 anos do nacemento de Carl Sagan e case 10 do seu pasamento.
Na web Synphony of science pódense encontrar curiosas montaxes musicais maiormente inspiradas nos traballos de Sagan.



Sagan foi das persoas que máis contribuíron á divulgación da astronomía no século XX, particularmente a través da serie "Cosmos" que podemos volver ver capítulo a capítulo no seguinte enlace: cosmoscarlsagan.

"…Nós somos a encarnación local do Cosmos, que creceu até ter consciencia de si. Empezamos a contemplar as nosas orixes: substancia estelar que medita sobre as estrelas; conxuntos organizados de decenas de miles de billóns de billóns de átomos que consideran a evolución dos átomos e rastrean o longo camiño a través do que chegou a surxir a consciencia, polo menos aquí. Nós falamos no nome da Terra. Debemos a nosa obriga de sobrevivir non só a nós senon tamén a este Cosmos, antigo e vasto, do que procedemos."
Carl Sagan

nube rinoceronte

flotando na luz

Igual as pedras dos milladoiros serven de casa a quen peregrina -ánima en pena- a rastras pola terra, e os pelouros do río e os rochedos do mar a quen se deixa levar polas augas.
A quen ousa voar servirá de refuxio a nube iluminada, que imita máis ao corpo que abandoa seu peso no humus do bosque para que del beba a raíz da árbore...



"O mar énchese de pérolas, a marisma de sal tórnase doce coma o río do Paraíso, a pedra convírtese nun rubí da mina, o corpo convírtese en alma.
Aínda que os ollos e as almas dos amantes diluvien coma unha nube, o corazón dentro da nube do corpo brilla coma un lóstrego.
Sabes por que os ollos dos amantes volvéronse coma unha nube namorada? Porque esa lúa xeralmente está oculta nas nubes."
Rumi.

retrato de nube

Xa que as nubes están feitas de auga, o seu retrato tamén.

constelacións en baixamar

A flora e a fauna mariñas sempre deparan algunha sorpresa. Esta vez os vermes cavaron constelacións na baixamar. Unha baixamar de marea viva, a pesar de que a lúa está devalando (non estamos en novilunio nin plenilunio, nin solsticio nin equinoccio). É posible que os bechiños quixeran representar o Setestrelo e Casiopea, como se pode apreciar nas primeiras fotos. En canto á terceira, que mellor metáfora da Vía Láctea que esta acumulación de covas-estrelas sobre os brazos dun regato na area?
Despois de todo, as constelacións concebidas polas civilizacións humanas non deixan de ser algo completamente arbitrario.

xúpiter e a lúa

Versión de Xúpiter e a lúa na praia de Rodeira no día e hora da imaxe de Stellarium en a simple vista (elcielodelmes).
De non ser pola lúa, e imaxinando que non existise contaminación lumínica , veríamos con axuda de prismáticos non só as lúas de Xúpiter senón tamén a Urano, ambos os dous entre as constelacións de Piscis e Acuario.

por min, fico aquí

Se entre todos os planetas do sistema escollemos este sería por algo;
máis exactamente, por auga.
Chamarannos a atención as faixas de cor de Xúpiter, os aneis de Saturno coas súas brillantes lúas, as vermellas areas marcianas, os aceirados azuis de Urano e Neptuno ou a pálida e tóxica Venus. Pero, unha vez pousado o pé descalzo -ou a pata peluda - na superficie cálida da Terra, e sobre todo se probamos a mergullar nos seus dondos mares, quereremos ficar nela para sempre.

Se pensamos o contrario fagamos o seguinte exercicio:
1º tomar distancia para contemplala de lonxe co resto dos planetas
2º aterrar e admirar as fabulosas criaturas que nela habitan.





- por min, fico aquí- decidíu o urso branco.

entre lusco e fusco

O novo planeta potencialmente habitable ten unha cara virada á estrela-sol do seu sistema sempre quente e iluminada e a outra fría e permanentemente en sombra, así que de vivir alí habería que facelo na zona intermedia e pasaríase do día á noite a cada momento nun contínuo lusco e fusco. Iso non sería un gran inconveniente, o problema segue sendo a insalvable distancia de 20 anos luz que nos separan del e a incerteza de que alí haxa auga líquida. De momento a NASA adianta que Gliese 581g xira nunha órbita case circular similar á nosa, que probablemente estea cuberto de rochas e con gravidade suficiente para reter unha atmósfera mais non asegura que esta sexa respirable.
Por tanto, estamos igual que estabamos, planeta non temos máis ca un, a Terra, e a nosa misión galáctica consiste en coñecelo, coidalo e disfrutalo e se nos peta despegar do chan e dividir o ceo pola metade transitando entre o día e a noite, como faríamos no mundo de Zarmina.

solucións para o planeta Terra

Hoxe 10 de octubro de 2010 (10/10/10) celébrase por todo o mundo o “Día Internacional das Solucións Climáticas”.



350.org está a construír un movemento que una ao mundo en busca das solucións para resolver a crise climática ofrecendo propostas de actuación e chámase así porque 350 é o nº de partes por millón de CO2 que non pode ser ultrapasado. “Se non podemos volver a 350, según os científicos, o dano do cambio climático que xa estamos observando continuará e acelerarase. Sen embargo, 350 é máis ca un número, é un símbolo de cara a onde debemos dirixirnos como planeta.”

A seguinte curta de animación titulada “Abuela Grillo” é o resultado dun intercambio cultural de colaboración entre Bolivia e Dinamarca. Unha fábula inspirada nun mito ayoreo que mostra a loita dos pobos contra a mercantilización da auga.

planeta alga

Tras un fin de semana de temporal algunhas praias quedaron sen area. Tamén a de Rodeira mudou: verdeceu a auga, a area fina sumíu facendo lembrar o antigo nome de "praia das areas gordas" e a beiramar viuse invadida por una longa fileira de algas pardas. Estas grandes laminarias viven mergulladas formando auténticos bosques. O intenso mar de fondo destes días removeu o seu hábitat e correntes submariñas e fortes ondas varáronas coma arroaces na franxa intermareal. Algunhas forman todo un ecosistema habitado por múltiples especies entre elas moluscos, crustáceos e outras clases de algas.



O chamado "mundo de Zarmina" ou Gliese 581g, ese planeta que din habitable e que orbita en 37 días unha estrela enana e vermella máis pequena e fría que o sol, seguramente non ten nin por asomo a diversidade que presentan estes esbaradizos planetas acuáticos.

nubes de chuvia

Pese á chuvia que cae sobre Cabo Home, un tímido sol ilumina as Cíes e prende unha fogueira antes de desaparecer tras a cortina de auga.

illa da Rúa

Esta illa da ría de Arousa, a uns 4 km da costa dende a praia de Cabío na Póvoa do Caramiñal e dunhas 4 ha de superficie, está constituída por grandes penedos graníticos cunha vexetación practicamente inexistente aínda que en tempos viviron alí fareiros. Quen mergulla nas súas augas fala das fabulosas especies mariñas que habitan o fondo enchendo de cor os pasadizos e grotas; entre as máis curiosas unha estrelamar de sete brazos chamada estrela de Honduras e o extravagante santiaguiño xunto con outros crustáceos non menos refinados, ademais das tímidas actinias, as intrigantes esponxas e os esquivos cefalópodos.

serra da capelada, san andrés e a barca de pedra

Na serra da Capelada as pedras que inzan entre fentos e carrascos semellan mensaxes cifradas provenientes do interior da terra. Ademais de falar do pasado xeomórfico de Gaia, contan historias fabulosas de almas que procuran o paraíso máis alá de onde acaba o mundo, na illa da Eterna Felicidade, igual que na Avalon celta ou na grega illa das Hespérides. Para chegar a ela, igual que na peregrinación a Santiago, séguese o rastro da Vía Láctea que no verán percorre o ceo de leste a oeste pasando por constelacións como Perseo, Casiopea, Cefeo ou o Cisne onde bifurcada continúa cara a Águia, o Escudo, Saxitario, Auriga, Tauro, Orión e Can maior.
Pero a Vía Láctea vai mudando de posición segundo as estacións, así que é máis ben o propio Sol, unha estrela tamén da galaxia, quen orienta estas peregrinacións aos diferentes cabos do mundo e que en distintas civilizacións aparece representado percorrendo o ceo unhas veces sobre un carro e outras a bordo dunha barca.

En “La tumba del último druida” José Lesta e Miguel Pedrero comparan un relato recollido no século VII sobre Donn, a quen fai alusión o nome de Donón, coas lendas sobre San Andrés de Teixido. Segundo reza o relato o príncipe celta Donn, fillo do rei Mil, embarcou cara Irlanda xunto co irmán e outros vintecatro homes coa intención de invadir a illa mais a embarcación naufragou e a tripulación con ela. As últimas palabras de Donn foron “A miña casa habedes de vir despois da vosa morte”, palabras que na lenda de Teixido convertíronse en:
"quédate eiquí, San Andrés,
que de vivos ou de mortos
todos te virán a ver".
O lugar continúa convocando a peregríns de toda caste. Hai quen deixa panos anoados nos arames e nas pólas dos arbustos, quen leva exvotos de cera, acende cirios, bebe na fonte dos tres canos, apaña herba namoradeira ou carrega pedras do camiño para depositalas nos milladoiros simbolizando así que acompaña as almas presas nelas para que crucen o mar e alcancen o Paraíso.
San Andrés de Teixido é un pobo situado frente a alta mar sen o abrigo de ningunha ría e gardado só por uns illotes; o máis grande, Pena Gabeira, é popularmente coñecida como barca do santo por ser considerada a mítica embarcación na que o santo recuncou nestas costas.
Nunha barca chegou tamén a virxe a Muxía onde o leme convertíuse na pedra dos cadrís e a vela na pedra de abalar. Por non mentar a Santiago (peregrinación con overbooking) que veu a estas terras por mar a través da ría de Arousa, navegou polo Ulla até arribar a un lugar onde a súa barca de pedra foi amarrada a un pedrón (Padrón).
Como sucesores de Caronte, a virxe e mais os santos herdaron a angueira de acompañar as almas por bosques e cantís na súa viaxe ao Hades, inframundo que se ubicaba no océano, útero planetario do que todo organismo saíu e ao que todo volta. Caronte pasaba os mortos na súa barca a través da lagoa Estixia ou do río Aqueronte para o que había que pagarlle co óbolo ou moeda de prata que os mortos levaban debaixo da lingua ou sobre os ollos. Se non tiñan con que pagar agardaban decenas de anos até que Caronte accedía a pasalos sen cobrar.
Pero ese non vai ser problema para nós que xa peregrinamos ao fin do mundo e coñecemos ben o camiño...

illas desde Liméns

 

Esta vez faltan só un par de horas para o equinoccio mais o observatorio trasladouse a outro lado e desde aquí o sol non se pon no medio das illas senón máis a norte da illa de Monteagudo.

No fin da tarde acéndese o faro das Cíes e tamén o da tarde, o planeta Venus.

sol no equinoccio e ceo no outono

O xoves 23 de setembro ás 5h 9min e coincidindo co plenilunio inaugúrase oficialmente a nova estación. Este outono de case 90 días días terá catro lúas cheas, a cuarta o día antes do comezo do inverno.
Até mediados de octubro podemos ver brillar á tardiña a Venus que desaparecerá un par de semanas para voltarse visible de novo en novembro ao mencer, xunto con Saturno. De tarde tamén serán visibles Marte, Xúpiter e Urano.
En canto a chuvias de estrelas, octubro é tempo das Dracónidas(máximo no día 8) e Oriónidas que teñen o radiante no norte de Betelgeuse na constelación de Orión e máis abundantes sobre o 21 de octubro; a mediados de novembro as Leónidas e por último, entorno ao 13 de decembro, as Xemínidas.
Tamén será protagonista destas noites a constelación de Andrómeda na que se encontra a galaxia do mesmo nome, visible con prismáticos. Unha boa ocasión para facerse unha idea do propio barrio, a Vía Láctea, xa que son galaxias semellantes.
Aínda se atopa no cenit o triángulo formado polas constelacións do Cisne, Lira e Águia. As zodiacais visibles neste período van de Capricornio a Virgo. Por encima da eclíptica lucirán Pegaso e Andrómeda e por debaixo o máis destacado é que voltamos a contemplar de mañá cedo a Orión e a brillante Sirio que a medida que avance a estación irán madrugando máis, posicionándose no alto do ceo cara ás noites de inverno.
Nos últimos días de setembro a lúa devala perto das Pléiades xusto enriba da eclíptica.
(Imaxe de Stellarium en elcielodelmes )

parhelio: iridiscencia entre nubes

 

Ás tantas o sol apártase nun paréntese de luz que en ocasións se descompón en cores debido aos cristais de xeo dos cirros que fan de prisma e refractan os raios solares.  Se é máis grande pode semellar un arco da vella, só que a carón do sol e non do lado oposto como acontece co arco da vella de verdade. En realidade podería verse o círculo enteiro ou halo solar do que forman parte eses fragmentos irisados, pero ese caso non se dá así como así.

Se os cirros están unicamente a un lado do sol ábrese só o paréntese (ou péchase).

 

solpor e plenilunio no equinoccio

 

 

A un par de días do comezo do outono o sol ponse e a lúa (case) chea sae, un frente á outra, un polo oeste e a outra polo leste, case exactos.

 

entre dúas illas

 

Visto desde aquí o sol parece ir mergullar na praia do Lago, entre a illa de Monteagudo e a do Faro.

 

 

 

o sol entre as Cíes e Cabo Home

cirros iridiscentes

 

 

 

oracións budistas entre nubes nos Pirineos